-
Полный алфавит из 70 букв и 10 цифр +
Лигатура (от лат. ligare — соединять, связывать). Сочетания из двух или нескольких письменных знаков, написанных слитно или вписанных друг в друга, так что они образуют один сложный знак. Лигатуры такого типа обычно применяются для ускорения процесса письма (слитные написания знаков в скорописных почерках разных народов), или для украшения, орнаментализации текстов, чаще всего заглавных.
****************************************
Вариант алфавита (сокращенный) из 63 букв и 10 (на клавиатуре 16) цифр
*****************************
Дэхэнагъо ихъишъ(Еджэркъое тхьалъэус)Сага о Дахонаго (нартский эпос адыгов)Текст отпечатан с помощью компьютерного шрифта Circassian Nart-Gunj буквенно-слогового черкесского мифо-эпического алфавита
573. ДЭХЭНАГЪО ИХЪИШЪ (Нартхэр, Мыекъуапэ, 1970, т.4, н.225-227)
(Еджэркъое тхьалъэус)
Нартмэ насып яIэу, былымыр афэбагъоу, лэжьыгъэр гъэбэжъу афэхъоу, огъум щымыщынэжьхэу зыфэхъугьагъэр Дэхэнагъо фэгъэхьыгъэу тилIыжъхэмэ къаIотэжьыщтыгъэ.
Дэхэнагъо псыхъуабэмэ, мэзыбэмэ, къушъхьэтхыбэмэ акIыбэу, уекIолIэни уечIэлIэни умылъэкIынэу къэрэгъулабэ иIэу лъэгапIэ горэм тесыгъ. Пшъашъэр о къэплъэгъугъэмэ анахь дахэу, итеплъэ закъо укъыгъэукIытэу, цIыф Iушэу щытыгъ. Ау ащ фэдиз шIуагъэ зыхэлъыр пIэ къибгъэхьан плъэкIынэу щытыгъэп. Сыд фэдиз лIыгъэ зэрахьэу, а лъэгапIэм цIыфхэр нэсхэми, ежь Iэшэ-мэIоу шыоу къыпэгъокIыти къыукIыжьыщтыгъэх. А насыпыр ежь ышъхьэ пае къыхьы шъоигъоу, пстэуми ежь ахэбаикIын игухэлъэу ыдэжь кIозэ, екIодылIагъэр шыуишъэ хъункIэ зы щыкIэ хъугъэ.
Пчыхьэ горэм нартмэ яшэхъо — мэлахъохэр тэкъэжъ машIом пэсхэзэ, лIыжъ горэм къыригъажьи Дэхэнагъо икъэбар къафиIотагъ.
— Шъуащыщ горэм гу ышIэу кIоу нартмэ, а Дэхэнагъо къафихьыгьот, сэрмафэ! — ыIуагъ лIыжъым.
ТIымыс ыцIэу нарт шъао горэ щысыти иныбджэгъухэр къесэмэркъэугъэх.
— Ей, ТIымыс, хьаолыеу ущымыс, уипкIэгъуалэ ешэсыри зегъахь Дэхэнагъо дэжь!
Нарт кIалэм ар тIэкIу шъхьакIо щыхъугъ, ау къызхигъэщыгъэп. ЛIыжъым гущыIэ къырити, зыкъызэкIиугьуаий къэшэси къежьагъ.
КъакIозэ нарт ТIымыс мэз горэм къынэсыгъ. Мэзым хьакIэ-къуакIэуи, хьацIэ-пIацIэуи хэсыр къыфилъыгъ, ау ахэр зэтриукIыхьи, зитхьакIыжь-зилъэкIыжьи игъогу техьажьыгъ.
Псыхъуибл арыкIыгъэу Дэхэнагъо зытеc къушъхьэм еблэгъыгъэу дунаир ыупIыцIэу бгъэжъышхо къытеуагъ. ЗыкъиутIэрэбгъуи ытамэкIэ къеуагъ. Зи зыхимышIэ фэдэу мыдырэм зыригъэхьы зэхъум, етIани бгъэжъыр къытефарзи къеуагъ. Утынхэр хьылъагъэх, ау ышIэщтыгъэх. Ау бгъэжъым ар къодыеу блэкIын зэримылъэкIыщтыр ышIошъ зэхъум, зыфигъэпси, бгъэм нкъэогъу чатэр пэIуидзи ыукIыгъ.
Къушъхьиблымэ атхыхэр зэпичи, моу Дэхэнагъо зытес къушъхьэ шыгум зыщдэкIоеным, бгыбзэмрэ хъонымрэ къыIутэкъоу, зихъумэ-зилъэу, ынэтIэгу нэ закъо итэу, ыбгъэгу маисэ хэлъэу мэзлIыныкъо мэхъаджэ къыпэгъокIыгъ. Ащ зыкъебгъэдзы хъунэу щытыгъэп, — ыбгъэ хэлъ маисэмкIэ ши, цIыфи къызэгуиупкIынэу щытыгъ. Ар ешIэти ипкIэгъуалэ елъэдэкъаун ичэтэIапшъэ пытэу ыIыгъэу мэзлIыныкъом телъади иIоф ышIагъ.
Пшъыгъэу, пагъэу, кIуачIэу къыфэнэжьыгъи щымыIэу, ишы ылъабжъэхэри пыутыгъэу щыт нахь мышIэми, ыгу мыкIодэу, къеомэ къакIозэ, жьы хьарзэр пылъэу зыгорэ шыпцIэгъоплъ тесэу къыпэтэджыгъ.
Къызэрэсырэм тетэу шыубгъэмкIэ зэбэныхэу фежьагъ. Арыти, ТIымысэ ипкIэгъуалэ бгъэкIэ къыпэгъокIыгъэм ишы зеом, тесым итандж пaIo шъхьащызи, ышъхьац благъэ къычIэзыгъ. ТIымысэ ичатэ Iэтыгъахэти адырэм ичатэ еуи IэкIиутыгъ. ИIашэ къыштэжьынэу псынкIэу зыкъыридзыхи шъхьае, нарт шъаор лъыуи ышъхьац гъэщыгъэ къызIэкIигъахьи, ыIэ пытэхэмкIэ къызэхицIыцIи къызIэкIиубытагъ:
— Дэхэнагъу тинасып,
Псэм нахьи тинахь лъап!,
Нарт ябыны сырилIыкIу;
Сэ сшъхьэ пай сыкъэкIуагъэп!
Арэущтэу игухэлъ зыреIом, адырэм IуапIи-шIапIи иIэжьыгъэн фаеп.
- О ТIымыс! — eIo пшъашъэм, -
Зышъхьэ сымылъэгъоу,
Зинэплъэгъу сыкIэхъопсэу,
Илъэсыбэ сызэжагъ!
Еблагъ, нартмэ яшъау!
Пшъашъэр къелъэIуи шъхьаем, феблэгъагъэп. Дэхэнагъо ежь ишыплIэ къыдегъэтIысхьи, ащ ишы пцIэгъоплъ ежь ипкIэгъуалэ къыгуишIи къеуи къежьэжьыгъ.
Нартхэр гушIуагъэх, шыгъачъэрэ псэгъаорэ хэтэу мэфибл джэгу фашIыгъ. Нысэр агьэшIуагъ, алъытагъ.
Дэхэнагъо шэн-сэн гъэшIэгъон хэлъыгъ: огъумэ — ощх къыригъэшхыщтыгъ, оялэмэ — ошIу къышIыжьыщтыгъ. Ащ фэдэу цIыфхэмкIэ насыпышхо, а бзылъфыгъэм пылъыгъэу адыгэмэ къаIотэжьы.
* * *
568. ТХЬЭГЪЭЛЫДЖ И МЭШЫМ И НЭГУ ЩIЭЛЪАР ЩIЭКIАЩ
(Адыгэ хэкум ис къ. Кощхьаблэ щатхыгъэ тхьалъэус)
Тхьэгъэлыджрэ и къуэмрэ мэш трасэри къэкIуэжащ. Зыкъом дэкIауэ и къуэр игъэкIуащ игъэплъэну. И къуэр мэзым еплъри къэкIуэжри жиIащ:
— Ди мэшыр икъукIэ бэгъуащ, мэш бэв къытетхынущ мы гъэм, — жиIэри.
А мэшым зыгуэр и нэгу щIэлъщ,- жиIащ Тхьэгъэлыдж.
Зыкъом дэкIри аргуэру Тхьэгъэлыджым икъуэр игъэкIуащ мэшым, игъэплъэну.
Тхьэгъэлыдж и къуэр кIуэщ, еплъри къэкIуэжри жиIащ:
— Ди мэшыр бэгъуат, ауэ зы къру гуп къеуэсауэ ди мэшыр хьэлэч ящIыр, яшхыр, — жиIэри.
— А къру гупым зыгуэр я нэгу щIэлъщ, — жиIащ Тхьэгъэлыдж. Ауэрэ, зы зэман дэкIри, ещанэу Тхьэгъэлыджым и къуэр мэшым игъэкIуащ. Тхьэгъэлыдж и къуэр мэшым еплъащ, къыгъэзэжри къэкIуэжри ядэм жыриIэжащ:
— Ди мэшым къеуса къру гупыр зы щакIуэ гуэурым къищIауэ зэтреукIэ, хьэлэч ещI, — жиIэри.
— А щакIуэм и нэгу зыгуэр щIэлъщ, — жиIащ Тхьэгъэлыдж. ЕкIуэкIыурэ, зы зэман дэкIауэ, Тхьэгъэлыджым и къуэр мэшым игъэкIуащ.
— КIуэи иджы зэ къаплъэ ди мэшыр зэрыхъуам, — жиIэри. Тхьэгъэлыдж и къуэр кIуэщ, мэшыр зыригъэлъагъури къигъэзэжри ядэм жыриIэжащ.
— Ди мэшым къеуса кърухэр къэзыукIыу щыта щакIуэм и шабзэр IэщIэуэжри зиукIыжащ, ди мэшри хуабжьу бэвщ, — жиIащ.
— Ди мэшым и нэгу шIэлъар щIэкIащ, — жиIащ Тхьэгъылэдж.
Адыгэ хэгъэгур — Дэхагъэшталъ
♦ Дэхагъэштахь — покровительница красоты.
♦ Адыгэ дэхагъэшталъ — черкесский канон красоты.
♦ Дэхэшталъ -эстетика.
«Здесь Черкесия — родина красоты… » — небезосновательно утверждал немецкий историк культуры Иоганн Готфрид Гердер, посетивший историческую Черкесию во второй половине XVIII века
(Иоган Готфрид Гердер. Идеи к философии истории человечества. Издательство «Наука», М., 1977).